Kwaliteiten van eikenhout

Kwaliteitssortering van Frans balkhout

26/01/2025

Eiken balken (foto 1) worden meestal gebruikt voor constructies en gesorteerd met behulp van visuele sterktesortering in verschillende sterkteklassen. Bij visuele sterktesortering worden noesten en andere gebreken beoordeeld en samen met afmetingen van de balk hebben deze een relatie met de sterkteklasse. In dit artikel wordt in gegaan op de beschrijving van de kwalitatieve aspecten van de balken.

Foto 1: voorbeeld van vergrijsde eiken balken.

Deze sortering wordt toegepast op gelijkkantig eiken balken met de volgende kopmaten: 100x 100 mm, 120 x 120 mm, 150 x 150 mm, 180 x 180 mm, 200 x 200 mm, 250 x 250 mm.
Natuurlijk worden er ook afwijkende maten gezaagd waar deze sorteerregels niet op worden toegepast zoals hout met een kopmaat van 80 x 150 mm. Bij deze afwijkende sortimenten bepalen de zager en klant in gezamenlijk overleg de kwaliteitseisen.

Vergrijsd of versgezaagd eiken?
Veel zagerijen hebben een voorraad vergrijsd eiken staan: dit betekent dat de balken langere tijd buiten hebben gestaan en door verwering vergrijsd zijn (foto 1). Scheuren en kopscheuren zijn dan zichtbaar. Voor de toepasbaarheid maakt het niet uit of het hout vergrijsd is, wel voor de uitstraling. Dit hangt af van de voorkeur van de klant.

De norm EN 975-1 wordt voor de sortering van balken gebruikt. De naamgeving werkt als volgt: een klasse bestaat uit twee letters en een letter en of cijfer. De kwaliteit Q-PA betekent: Q is van Quercus, eik in het latijn; P betekent poutre (balk) en het derde teken (de A) geeft de betreffende kwaliteit aan. Tabel 1: beschrijft de verschillende kwaliteiten.

Tabel 1: beschrijving van de kwaliteitsklassen van eiken balken volgens NEN 975-1.

Kwaliteitsklasse	Eigenschap	Beschrijving
Q-PA	Draadverloop	Schuin draadverloop < 7% toegelaten aan één zijde en mag niet meer zijn dan 10 %.
	Noesten	Ingegroeide gezonde knoesten toegelaten zolang de diameter van elk afzonderlijk niet meer is dan 1/3 van de breedte van de zijde of rand. Twee gezonde losse knoesten met een diameter van < 15 mm per meter zijn toegelaten.
	Spinthout	Beperkt en gezond aan maximaal twee randen, als het minder is dan 15 % van de breedte van de zijden of randen.
	Bijzonderheden	Beperkte sporen van kernhout toegelaten aan één zijde, ingesloten kernhout toegelaten, zwarte strepen toegelaten op 10% van de partij, oppervlakkige zijscheuren toegelaten aan de uiteinden.
	Niet toegestaan	Kernscheuren, vorstscheur, ringscheur, onregelmatige draad, ongezond spinthout, kernrot, boorgaten, roodrot, bruinrot.
Q-P1	Draadverloop	Schuin draadverloop < 12% toegelaten aan één zijde en mag niet meer zijn dan 20 %.
	Noesten	Ingegroeide gezonde knoesten toegelaten zolang de diameter van elk afzonderlijk niet meer is dan 1/2 van de breedte van de zijde of rand. Twee gezonde losse knoesten zijn toegelaten per strekkende meter zolang de afzonderlijke diameter niet groter is dan een vierde van de breedte van de zijde of de rand.
	Spinthout	Gezond spinthout toegelaten aan de randen zolang hun diameter niet meer is dan 1/2 van de breedte van de zijde of de rand.
	Bijzonderheden	Beperkte wankant toegelaten op maximaal twee randen zolang de breedte voor 90 % gaaf blijft. Beperkte sporen van kernhout zijn toegelaten aan 2 zijden – ingesloten kernhout toegelaten – roodrot toegelaten. Bij 10 % van de stukken in de partij kunnen zwarte strepen, bruinrot, onregelmatige draad, ingegroeide bast voorkomen. Kernscheuren, ringscheuren en vorstscheuren kunnen voorkomen aan de uiteinden van de stukken, zolang de zijden gaaf blijven. Oppervlaktescheuren worden uitzonderlijk toegelaten.
	Niet toegestaan	Beperkt toegestaan: queue de vache, wormgaatjes, bruin hart. Niet toegestaan: rotte noesten, rot, draaigroei, ingegroeide schors stervormige hartscheuren.
Q-P2	Draadverloop	Schuin draadverloop van 18% toegelaten aan één zijde en mag niet meer zijn dan 25%.
	Noesten	Ongezonde of rotte knoesten zijn toegelaten.
	Spinthout	Gezond spinthout onbeperkt toegelaten – ongezond spinthout toegelaten aan de randen in dezelfde mate als de wankant.
	Bijzonderheden	Wankant onbeperkt toegelaten zolang 60 % van de breedte van de overeenstemmende zijden of randen gaaf blijft – alle andere bijzonderheden zijn toegelaten met uitzondering van losse knoesten met een afzonderlijke diameter die groter is dan 1/3 van de breedte van de zijde of de rand – zwarte boorgaten toegelaten – aantastingen veroorzaakt door schimmel zijn niet toegelaten aan de zijden. Oppervlaktescheuren van maximaal 10 cm toegelaten.
	Niet toegestaan	Kernrot en rot.

Vaak worden de kwaliteiten Q-PA en Q-P1 bij elkaar gevoegd om de zagerij niet voldoende van Q-PA heeft. Alle eikenzagerijen werken volgens het bovengenoemde sorteringssysteem maar er kan toch een kwaliteitsverschil bestaan tussen hout met dezelfde kwaliteitsaanduiding tussen de ene zagerij en de andere. Dit kan komen door de kwaliteit rondhout die men gebruikt en natuurlijk de interpretatie van de normen door de medewerkers.

Heb je vragen over de sortering van Frans eiken balken mail (verkoop@plankencentrale.nl) of bel (0317 – 310698) ons.

Gebruikte bronnen:
NEN 975 – 1
https://hout.fordaq.com/fordaq/html_jboss/quality_oak_Fr.htm)