Goed oplatten is een belangrijke handeling na het zagen van hout dat gedroogd moet worden voor binnengebruik. Bij oplatten leg je latten (ongeveer 100 cm lang, 20 mm dik en 20 – 30 cm breed) tussen de vers gezaagde planken zodat er een bundel ontstaat. De meeste meubelmakers, interieurbouwers en andere houtbewerkers werken meestal met gedroogd hout en hebben dus weinig zicht op deze fase. Maar voordat het hout bij deze professionals arriveert, werd het hout al opgelat en na het drogen weer afgelat. Nauwkeurig en netjes oplatten (zie foto 1) heeft veel voordelen, zoals
– oplatten zorgt voor een goede droging van de planken;
– het voorkomt schimmelvorming;
– het voorkomt eindscheuren;
– het voorkomt kromme planken;
– het voorkomt schoteling;
– het zorgt ervoor dat bundels hout op elkaar gestapeld kunnen worden zonder dat er vervormingen optreden
– en het zorgt ervoor dat hout makkelijk getransporteerd kan worden.
Nadat het hout is opgelat staat het vaak buiten of onder een afdak. Het oplatten luistert vooral nauw als het hout voor binnentoepassingen gebruikt gaat worden en nog verder gedroogd moet worden in een droogkamer tot een vochtpercentage van 8 – 14 %.
Foto 1: voorbeeld van een aantal bundels goed opgelat eikenhout.
Handvatten voor goed oplatten van eikenhout
Het lijkt eenvoudig: latjes tussen hout leggen. Maar onze ervaring bij de inkoop van hout voor de plankencentrale.nl is anders. Het is toch voor veel zagerijen moeilijk om goed op te latten, omdat het belang er minder van ingezien wordt of omdat medewerkers nog niet goed geschoold zijn. Bij de Plankencentrale letten we natuurlijk scherp op het oplatten. Zo nodig geven we ook instructies aan de medewerkers van de zagerij, zodat de stapels hout makkelijk getransporteerd en opgestapeld kunnen worden en de kwaliteit behouden blijft.
Hoe ga je te werk als je goed oplat?
- Ten eerste moeten de latten boven elkaar liggen, omdat dan de krachten evenredig op de planken verdeeld worden en ze niet krom gaan staan. Dat zie je ook op foto 1.
- Verder moet je erop letten dat het latten aan de linkerzijde van een laag planken begint, enkele cm vóór het einde van de plank. De afstand tussen de latten is 50 cm. Wanneer een plank 220 cm lang is blijft er dus een stukje van 20 cm over. Op het einde wordt ook altijd een lat gelegd. Dan is de tussenafstand dus minder 15 cm. De afstanden bepalen gaat gemakkelijk met een soort bak waar de ijzeren staanders al op de juiste afstand liggen zodat de latten beter op de juiste afstand komen te liggen (zie foto 2).
Foto 2: ijzeren frame ten behoeve van juiste latting.
- De algemene regel is dat de afstand tussen de latten 50 cm is voor hout met een dikte tussen 29 en 54 mm dik. Soms wordt er bij 29 mm dik gezaagd hout een tussenafstand van 40 cm aangehouden. Bij hout dikker dan 54 mm voldoet een tussenafstand van 60 cm ook. Bij dunner hout dan 29 mm volstaat een tussen afstand van 40 cm.
- Ook is het belangrijk dat alle bundels van een partijhout op dezelfde wijze opgelat worden, zodat tijdens het stapelen daarna ook alle latten boven elkaar liggen (en de krachten op de planken evenredig verdeeld worden), zie foto 1.
- Wanneer een pak (of bundel) klaar is voor transport dan is het wenselijk om klossen onder elke lat te plaatsen. De klossen kunnen ook aan de eerste laag worden vastgemaakt.
- Let goed op de afmetingen van de hoogte en breedte van de bundel. De wenselijke hoogte is 100 tot 110 cm zodat in de vrachtwagen twee pakken op elkaar gezet worden. De totale hoogte van twee pakken inclusief klossen mag niet boven de 240 cm komen, omdat alles anders niet in de vrachtwagen past. De aanbevolen breedte van de pakken ligt tussen de 100 cm en 115 cm. Smalle pakken zijn niet handig omdat ze moeilijk hoog te stapelen zijn.
- Als je kijkt naar de lengte van de planken, dan mag maar één lengte in een pakket, omdat er anders niet goed gestapeld kan worden. In de praktijk is een variatie van 20 cm in lengte toegestaan. Handig is wel om het tijdens het oplatten met een rechte kant te beginnen.
Stapellaten
Foto 3: een voorbeeld van een aantal stapellatten.
Ook zijn er eisen die aan stapellatten gesteld worden (zie foto 3):
- De latten moeten per partij hout allemaal even dik en breed zijn.
- De dikte varieert tussen de 16 en 22 mm. Voor vers gezaagd eiken dat een zaagdikte heeft tussen de 22 en 29 mm voldoet een latdikte tussen de 16 en 22 mm. Voor dikker hout geldt een minimum latdikte van 20 mm en maximaal 24 mm. De breedte mag variëren van 16 – 30 mm.
- De breedte van de latten ligt tussen de 20 en 30 mm.
- De stapellaten moeten allemaal even lang zijn. Ideaal is als ze 2 tot 3 cm aan beide zijden van een pak hout uitsteken.
- Voor eikenhout kun je vele houtsoorten gebruiken, zoals essen, esdoorn, berken, vuren, grenen, populieren of elzen. Dit zijn neutrale houtsoorten met weinig inhoudsstoffen, zodat er weinig risico op lattenstrepen is.
- Bij eikenlatten bestaat dat gevaar op lattenstreppen wel. Tijdens het droogproces kun je namelijk een opeenhoping van tannine krijgen wat dan om de 50 cm een afdruk geeft. Soms zijn deze strepen oppervlakkig en kunnen ze gemakkelijk weggeschaafd worden. Maar wanneer ze diep zitten (> dan 10 mm), dan blijven ze zichtbaar en dan is het hout dus niet geschikt voor zichtwerk. Om lattenstrepen te voorkomen kun je in dat geval gebruik maken van (duurdere) geprofileerde latten (zie foto 4).
- Als het gaat om het vochtgehalte van latten, gebruik dan bij voorkeur droge latten.
Foto 4: opgelat Europees eiken met speciale geprofileerde latten.
Conclusies
Oplatten is een belangrijke handeling na het zagen om kwaliteitsverlies tijdens opslag en drogen te voorkomen. Hoewel het in principe niet moeilijk is, blijkt het oplatten in praktijk niet altijd correct uitgevoerd te worden.
Veel eikenzagerijen zien er namelijk het belang niet van in en geven dus onvoldoende voorlichting aan hun medewerkers. Ook blijken sommige klanten niet-opgelat hout te accepteren. Ben je benieuwd naar de gevolgen van slecht of onnauwkeurig oplatten? Lees dan ons artikel hierover (link). Bij de Plankencentrale checken we geregeld het oplatten om je de garantie van kwaliteitshout te kunnen geven.
Wil je meer over oplatten weten? Mail (verkoop@plankencentrale.nl) of bel (0317 – 310 698) ons. We staan je graag te woord!