Inkoopchecklist voor geschaafde planken
We proberen in dit houtverhaal houtverwerkers enkele schematische handvatten te geven tijdens de aankoop van geschaafde planken. De benodigde houtkwaliteit van een meubel wordt bepaald door de technische eisen van het ontwerp, esthetische eisen, de efficiëntie van de vervaardiging (werkstuk moet binnen afzienbare tijd gemaakt worden) en het budget van de opdrachtgever. Op basis van deze uitgangspunten moeten een aantal beslissingen gemaakt worden (tabel 1 uitgangspunten). De vochtigheid van hout wordt hier niet besproken omdat we er van uitgaan dat het hout goed gedroogd is en bruikbaar is voor binnentoepassingen.
Naast knoestigheid en kleur zijn lengte van het werkstuk, zichtzijde van de plank en eventuele voorkomende “schaaffouten van belang”. Deze laatste drie worden apart besproken.
De lengte van het werkstuk versus beschikbare lengte
De beschikbare lengten bij meubelhoutsoorten (soorten zoals eik, beuk, es, etc.) zijn beperkter dan bij naaldhout (vuren, grenen, lariks en douglas). Dit komt omdat bij naaldhout de bomen uniformer in kwaliteit zijn en een rechtere stam hebben. Beschikbare lengten van 460 cm zijn voor naaldhout “gewoon” terwijl dit voor eiken en beuken uitzonderlijk is. Deze zijn alleen te verkrijgen in plaathout (een stam in “plakken verwerken). Bij balkhout zijn wel langere lengten dan 460 cm makkelijker beschikbaar. Gangbaar gekantrecht Europees meubelhout is in de regel niet langer dan 300 cm.
Houd bij het ontwerp dus rekening met de beschikbare lengten en informeer van tevoren bij de leverancier over wat mogelijk is. Het voorkomt teleurstellingen en onnodig houtverlies. Als voorbeeld noem ik een meubelmaker die een werkstuk van 130 cm lang wil maken. Bij ons is deze lengte ongunstig omdat wij standaardlengten hebben van 125 cm, 150 cm en 175 cm. Wanneer de lengte van het ontwerp wat korter is ontstaat er minder afval en zijn de kosten lager. Bij de Plankencentrale is 300 cm de langste beschikbare lengte.
Eén of twee zijden zichtzijde?
De geschaafde planken van de Plankencentrale.nl hebben altijd een betere zijde. Deze zijde is geselecteerd op basis van noesten en scheuren. Aan deze zijde van de plank worden extra bewerkingen toegevoegd zoals het eventueel stoppen van open gebreken met een eikenstopsel en het schuren van de plank met korrel 120. Aan de onderzijde van de planken kunnen scheurtjes en wat grotere open noesten toegestaan. In de praktijk blijkt dat dit voor het vervaardigen van een meubel geen probleem is omdat vaak maar één zijde zichtzijde is (in het zicht komt). Wanneer twee zijden van de plank zichtbaar moeten zijn zoals bij binnendeuren of luiken dan moeten beide kanten van de plank beoordeeld worden….
“Schaaffouten”
Schaaffouten zijn ruwe plekken aan de planken die niet door de schaaf geraakt zijn. Het zijn eigenlijk geen fouten maar een gevolg van de vervormingen van het hout die ontstaan zijn tijdens het drogen. Wanneer een plank na het drogen te hol of te bol is is het mogelijk dat delen niet geraakt worden, omdat er altijd standaard dikten van 15 mm, 20 mm, 27 mm en 40 mm geproduceerd worden. Kleine schaafgebreken (max. 10 cm in lengte en max 1 mm in dikte) zijn aan de onderkant van de planken toegestaan.
Nadat bovengenoemde keuzes zijn gemaakt moet de kwaliteit van de bewerkingen en eigenschappen gecontroleerd worden. In tabel 2 houtkwaliteit worden deze beschreven en wordt aangegeven waarop gecontroleerd zou kunnen worden.
Hout blijft een natuurproduct
Ondank de technische adviezen en handvatten blijft hout een natuurproduct waardoor je allerlei afwijkingen kunt hebben die een gevolg zijn van de groei van bomen, verschillende houteigenschappen en verdere verwerking. Sommige eigenschappen zoals spanning in de plank, een paar wormgaatjes, ingegroeide schors kunnen met vakmanschap en creativiteit opgelost worden. Wij hopen dat u wat heeft aan deze inkoopchecklist voor geschaafde planken.