Een andere eik: de Turkse of moseik

De Turkse eik of moseik (Quercus cerris L.) is in Nederland een minder bekende eikensoort die algemeen voorkomend is in Zuidoost-Europa. In dit artikel wordt ingegaan op de typische kenmerken van het hout, toepassingen van het hout, beschikbaarheid in de handel, fysische- en mechanische eigenschappen en het groeigebied en biotoop van de kurkeik.

Typische kenmerken van het hout
Het hout van de Turkse eik heeft een roodbruine kleur en heeft net als het hout van andere eikensoorten grote stralen (figuur 1). Het is een ringporige houtsoort. Dit is te zien doordat in het eerste deel van de groeiring, dat in de lente gevormd wordt, grote vaten naast elkaar zitten. Het hout wat in de zomer aangemaakt wordt heeft veel kleinere vaten. Wanneer het spinthout verkernt  verdichten de vaten  met thyllen (figuur 1) (Deaconu et al., 2023).

Deze houtsoort bevat een groot percentage foutvrij hout en is heel moeilijk kunstmatig te drogen. Scheurvorming, schoteling en andere vervorming treden op. Daarnaast verspreid het verse hout een onaangename geur. (Meier, z.d.).

Figuur 1: Kopse vlak van de Turkse eik (10x). Het is duidelijk ringporig met brede houtstralen. A= houtralen; B= voorjaarsvaten; c= zomervaten (zeer klein en geven een golven patroon) (Meier, z.d.).

Toepassingen van het hout
Het hout van de Turkse eik wordt lokaal, in het groeigebied van de boom, gebruikt voor spoorwegbielzen (Meier, z.d.). Door de grootte van de afmetingen van de dwarsliggers vervormt het hout minder en dat maakt dit een geschikte toepassing.  Hetzelfde geldt voor het lokaal gebruik van het hout in constructies met kopmaten groter dan 80 x 80 mm (info5451107, 2023). Balken met kleinere afmetingen zullen in de constructie vervormen. In Albanië worden met dit hout wijnvaten worden gemaakt. (Najib et al., 2021) Het hout wordt lokaal veel gebruikt als brandstof en voor houtskoolfabricage.

Een hoogwaardige en duurzame toepassing van het hout van de Turkse eik is het lamineren ervan. In Italië is voor het bouwen van een school gelamineerd hout van de Turkse eik gebruikt. Hier werden prefab elementen van gefabriceerd (spanten, wanden, etc.) waarmee de school is opgebouwd (Marino et al., 2021).

Beschikbaarheid in de handel
In de Nederlandse houthandel is dit hout  niet beschikbaar omdat het onbekend is. Als constructiehout kan het een goedkoper alternatief zijn voor Europees eiken.

Fysische- en mechanische eigenschappen
Het gemiddelde gewicht van het hout van de Turkse eik bij een houtvochtgehalte van 12% is 720 kg/m³. De geschatte Janka-hardheid van het hout is 5.340N, het heeft een elasticiteitsmodulus van 10610 N/mm² en een buigsterkte van 65-80 N/mm². Het hout krimpt van nat naar een houtvochtgehalte van 12% in radiale richting 4,8% en tangentiële richting 9%.  (Lados et al., 2024; Meier, z.d.)

Groeigebied en biotoop
De Turkse eik is een bladverliezende boom (figuur 2 boven aan de pagina (Najib et al., 2021)) en groeit in mediterrane klimaten in gemengde opstanden. De boom groeit op veel verschillende bodemsoorten, maar is weinig te vinden op verdichte of extreem droge gronden ondanks dat deze goed tegen droogte kan. De boom gedijt bij 500mm tot 1300mm neerslag per jaar. (CABI, 2019).

Op de volgende kaart (figuur 3) is het groeigebied van de Turkse eik met legenda te zien. Hierbij zijn de gebieden waar de boom van nature voorkomt groen. Plekken waar mogelijk een aangeplante Turkse eik of hier een afstammeling van kan worden waargenomen zijn beige .

Figuur 3: Verspreidingsgebied Quercus Cerris. Groen = inheems en natuurlijke verspreiding. oker = geïntroduceerd. (Caudullo, 2016).

Conclusie
Het hout van de Turkse eik is alleen interessant voor de Nederlandse houthandel als het voor constructies wordt gebruikt doordat de prijs lager is dan voor Europees eiken. Door het hout van de Turkse eik te verwerken tot gelamineerde prefab elementen waardoor het een alternatief zijn voor prefab elementen van naaldhout.

Kleine afmetingen zijn niet interessant doordat het hout tijdens het drogen zwaar vervormt.

Bronnen
CABI. (2019). Quercus cerris (European Turkey oak). CABI Compendium, CABI Compendium,46407. https://doi.org/10.1079/cabicompendium.46407

Deaconu, I., Porojan, M., Timar, M. C., Bedelean, B., & Campean, M. (2023). Comparative research on the structure, chemistry, and physical properties of Turkey oak and sessile oak wood. Turkey & Sessile Oak Woods, 18(3), 5724-5749.

info5451107. (2023, oktober 22). Mos Eiken: Het Betaalbare Alternatief voor Europees Constructiehout. Maarten Van De Voort. https://www.maartenvandevoorthout.nl/post/mos-eiken-betaalbaar-alternatief-voor-europees-eiken-constructiehout.

Lados, B. B., Benke, A., Borovics, A., Köbölkuti, Z. A., Molnár, C. É., Nagy, L., Tóth, E. G., & Cseke, K. (2024). What we know about Turkey oak (Quercus cerris L.)—From evolutionary history to species ecology. Forestry: An International Journal of Forest Research, 97(4), 497-511. https://doi.org/10.1093/forestry/cpae035

Marino, F. P. R., Lembo, F., & Lucchio, C. D. (2021). The circular design for a school in conditioned Quercus cerris hardwood glulam. VITRUVIO – International Journal of Architectural Technology and Sustainability, 6(1), Article 1. https://doi.org/10.4995/vitruvio-ijats.2021.15403