Over spiraal- of draaigroei van hout

Wanneer je in het bos loopt dan kom je soms bomen tegen waarvan de schors spiraalvormig is (zie foto 1). Deze groeiafwijking wordt waarschijnlijk veroorzaakt door erfelijke eigenschappen en niet door externe factoren zoals wind en groeiplaats. Bomen met spiraalgroei worden tijdens het oogsten vaak gespaard omdat ze mooi uitzien en de economische waarde gering is. Boomsoorten die gevoelig zijn voor draaigroei zijn douglas, lariks, populier, els en wilg. Europees Eiken en beuken zijn weinig gevoelig voor draaigroei. Draaigroei of spiraalgroei heet in het Engels “spiral grain” of “spiral growth””.


Foto 1 (links): een voorbeeld van een (afgestorven) boom met draaigroei.
Foto 2 (rechts): voorbeeld van een getordeerde eikenbalk ten gevolge van draaigroei.

Uit een groot onderzoek van Wilson (1933) blijkt dat draaigroei de mechanische eigenschappen van hout negatief beïnvloed. Met name de stijfheid, sterkte en schokbestendigheid nemen bij spiraalgroei ernstig af, waarbij de druksterkte ongeveer gelijk blijft. Belangrijkste kenmerk van spriraalgroei in een plank of balk is dat de nerf onder een zekere hoek uit de plank “loopt”. Wanneer dit hout voor bouwhout gebruikt gaat worden is een strenge keuring noodzakelijk. De Franse normen (NEN 975-1) voor de classificatie van balkhout geven duidelijk aan wat het maximale draadverloop van een balk mag zijn. Wanneer stammen met spiraalgroei tot planken verwerkt worden dan scheluw trekken tijdens het drogen. Bij balkhout gebeurt hetzelfde: recht gezaagde eiken balken torderen na verloop van tijd (zie foto 2). Een andere eigenschap dit hout is dat het minder stabiel is (werkt meer).

Wanneer er sprake is van een diagonale nerf waarbij het zaagblad niet loodrecht op de jaarringen zaagt kunnen planken ook scheluw trekken en balken torderen. De nerf loopt dan uit het plank of balk. Ook hier geldt dat balken goed gecontroleerd moeten worden wanneer ze voor constructieve doeleinden gebruik worden. Dit in tegenstelling tot gezaagd hout met een rechte nerf.

Gebruikte literatuur
Wilson, 1933.The Effect of Spiral Grain on the Strength of Wood; Journal of Forestry. p741-747.