Kwaliteiten van eikenhout

Waarom er maar heel weinig eikenhout zonder noesten is?

21/02/2025

In dit houtartikel leggen we uit waarom er maar weinig hout zonder noesten, het zogenaamde foutvrije hout, in Europees eiken (Quercus robur/Petraea) voorkomt. Het foutvrij eiken is zeer gewaardeerd om Bourgogne- en tapisparket van te maken en wordt gebruikt voor specifieke toepassingen zoals de vervaardiging van houten whisky- en wijnvaten en voor de productie van fineer.

Percentage aandeel foutvrij hout in een eikenboom
Voor de duidelijkheid met foutvrij hout bedoelen we hier hout zonder noesten, scheuren, verkleuringen en andere gebreken. Het percentage foutvrij eikenhout in een eikenboom wordt op 5 – 6 % geschat. Dit percentage is afkomstig van diverse mondelinge bronnen, van zagerijen en houthouthandelaren. Dit betekent dus dat de overige 94 – 95 % varieert van licht rustiek (weinig noesten), zwaar rustiek (met veel noesten en scheuren) en onbruikbaar hout. Omdat er zo weinig van dit foutvrije hout is, is het ook makkelijker te begrijpen waarom eiken een stuk duurder is dan rustiek eiken.

Oorzaken
Het aandeel foutvrij hout wordt o.a. bepaalt door de omvang van de noestvrije mantel. Dit is het gedeelte hout buiten de kern dat geen noesten bevat. De grootte van deze noestvrije mantel wordt door een aantal factoren bepaald (zie tabel 1).

Tabel 1: factoren die een noestvrije mantel bepalen.

Factor	Uitleg mb.t. eiken
Groeisnelheid	Wanneer een boom brede jaarringen maakt dan ontstaat er sneller een brede noestvrije mantel. Eikenhout groeit langzaam van 5 mm tot max. 10 mm per jaar. Vergelijking met polderessen die wel jaarringen van 15 mm breed kan hebben.
Takafstoting	Sommige soorten “stoten” na 20 – 25 jaar op een natuurlijke wijze hun takken af zodat de groei van de noestvrijemantel kan beginnen. Bij eiken is dit vaak niet het geval, de eventuele aanwezig takken tot 6 – 7 m hoogte worden pas na 50 – 75 jaar afgestoten.
Stamvorm	Eiken heeft geen rechte stamvorm dit betekent het hart nooit recht door de stam loopt. Dit heeft invloed op de grootte van de noestvrije mantel.
Leeftijd	Gedurende het lange leven zijn er verschillende risico’s die de houtkwaliteit beinvloeden zoals blikseminslag, vorstscheuren en aantasting (natte houtboorders).
Bosbeheer	Bosbeheer heeft grote invloed op houtkwaliteit: dunningen (hierdoor krijgen de resterende bomen meer ruimte) en opsnoeien (afzagen van de onderste takken). Deze laatste ingreep wordt vaak niet toegepast vanwege de hoge kosten.
Genetische bouwstenen	De warrigheid (niet homogeen) van Europees eikenhout wordt ook bepaald door de genetische compositie van de boom.

Beschikbaarheid van foutvrij eiken zaaghout
Door ontwikkelingen op de rondhoutmarkt in Frankrijk worden nu voor de mooiste eikenstammen enorme bedragen betaald zodat ze alleen nog maar worden de toegepast in de vaten- en fineerindustrie. Deze industrieën kunnen veel meer voor dit hout betalen omdat voor eindproducten die erin opgeslagen worden (wijn, whisky and cognac) een hoge waarde hebben. Voor de productie van fineer ligt dat anders: wanneer je uit een m³ eiken fineer gaat snijden van 0,5 mm dik dan is de het aantal m²dat geproduceerd ongeveer 2000. Verhogingen van stammen hebben dan minder invloed op de m²-prijs van het fineer.
Bij zaaghout ligt dit anders omdat een prijsverhoging van het rondhout een veel grotere invloed heeft op de prijs van de planken. In de toekomst zal de beschikbaarheid van foutvrij eiken om parket en meubels van te maken daarom afnemen vanwege hogere rondhoutprijzen.