Onderzoek: werking van eiken, iroko en padoek

Onze klanten vragen soms advies of ze de gedroogde eiken planken met 10 % houtvochtgehalte ook buiten kunnen gebruiken. Hier kunnen we niet altijd een duidelijk antwoord op geven omdat dit van vele factoren afhankelijk is. Het doel van dit onderzoek is om met behulp van de resultaten klanten beter te kunnen adviseren m.b.t. de toepasbaarheid van gedroogd eiken in buitenomstandigheden en om ook zelf betere inzicht te krijgen in de werking (krimpen of zwellen) van van een drietal houtsoorten. Er is voor eiken gekozen omdat deze houtsoort het meest verkocht wordt en we hier ook de meeste vragen over krijgen. Naast gedroogd eiken zijn er monsters van vers gezaagd eiken gemeten om ook hiervan de werking in de breedte beter te begrijpen. Tropische houtsoorten padoek en iroko staan bekend om hun stabiliteit en worden meegenomen in de proef ter vergelijking.

Het onderzoek richt zich met name op de werking (krimpen en zwellen) in de breedte en de verandering van het houtvochtgehalte van de monsters ten gevolge van de veranderingen van temperatuur en relatieve luchtvochtigheid in herfst, winter (2024) en voorjaar (2025). De dikte van de monsters is 20 mm en breedte varieert tussen 125 mm en 130 mm.

Conclusies
De metingen laten zien dat er een duidelijk verband bestaat tussen houtvochtgehalte- en breedteveranderingen ten gevolge van de seizoensveranderingen herfst, winter en voorjaar. Met behulp van de grafiek die de relatieve breedteverandering van de vier verschillende monstertypen weergeeft  worden de conclusies beschreven. De breedteverandering en de ontwikkeling van het houtvochtgehalte gedurende deze periode zijn de belangrijkste eigenschappen omdat deze direct invloed hebben op kwaliteit van de toepassing (figuren 2 en 4). De belangrijkste waarden zijn ter verduidelijking weergegeven in tabel 2.1.

Tabel 1: Overzicht van de belangrijkste gemeten waarde tijdens het onderzoek.

Figuur 2: Ontwikkeling van het houtvochtgehalte van de vier houtsoorten op de meetmomenten gedurende de onderzoeksperiode.

Figuur 4: De ontwikkeling van de relatieve krimp en zwel van de monsters in procenten op de meetmomenten gedurende de onderzoeksperiode. Het ijkpunt op de x-as is voor padoek 130mm, eiken (gedroogd) 126mm, iroko 139mm en eiken (vers) 125mm.

Gedroogd eiken: de maximale zwelling voor gedroogd eiken is 2,1 % in de winter ten opzichte van de eerste meting in oktober 2024 (fig 2). Bij de laatste meting in juni was de zwelling 0,5 % vergeleken met de meting in oktober. 2024.

Wanneer gedroogd Europees eiken buiten gebruikt gaat worden moet er rekening mee worden gehouden dat het in de winter 2,0 % kan uitzetten. In de constructie moet hiermee rekening worden gehouden. Een plank van 20 cm breed kan 0,4 cm uitzetten!

Vers gezaagd eiken vertoont een krimp van 2,9 % in juni 2025 ten opzichte van de eerste meting in oktober 2024 (fig. 2). De grootste krimp vindt plaats vanaf februari 2025. Ook hier geldt dat bij de verwerking van vers gezaagd eiken bij buitenconstructies met deze krimp rekening moet worden gehouden. Wanneer een vers gezaagde eiken planken van 20 cm breed 3 % krimpen betekent dat ze nadien 19,4 cm meten.

Wat betreft eiken betreft is de meest optimale situatie om “winddroog” eiken buiten te gebruiken met een houtvochtpercentage tussen 16 – 18 %. Hout met dit houtvochtgehalte zal stabieler zijn (werking zal minder zijn) dan gedroogd of vers gezaagd eiken. Dit is ook af te leiden uit de grafieken (zie resultaten figuren 4 en 6) waar in de maanden december t/m februari het houtvochtgehalte stabiel is en de werking het geringst. In de praktijk zijn in de houthandel weinig winddroge eikenplanken beschikbaar om meubels, schuttingen en buitenkeukens te maken. Wat betreft balkhout is er wel voldoende beschikbaar. Het grote nadeel van het toepassen van vers gezaagd eiken is dat het tijdens het krimpen ook kan vervormen (kromtrekken, scheuren en schotelen). Wanneer er geen winddroge eikenplanken beschikbaar zijn adviseren wij om gedroogde eiken planken te gebruiken.

Iroko en padoek zijn heel stabiel. Iroko zwelt maximaal 1,0 % (in februari 2025) en padoek 0,7 % (in februari 2025). Deze houtsoorten zijn heel stabiel en geschikt om kunstmatig gedroogd buiten te gebruiken.

Het onderzoek zou beter geweest zijn als we de metingen ook in de zomer hebben laten doorlopen. Wegens tijdgebrek hebben we dit niet gedaan.

Lees hier voor resultaten en gebruikte methode.